Në një kodër të Shqipërisë së Veriut qëndron një portë që flet për të kaluarën komuniste të vendit: një derë çeliku masive hapet për të zbuluar një bazë të fshehur në zemër të malit.
Bëhet fjalë për tunele 600 metra (1,980 këmbë) që dikur kishin të bënin me jetën ushtarake në bazën ajrore sekrete në Gjadër, ndërsa tani janë kthyer në depo për dhjetëra avionë MiG të periudhës komuniste që mbledhin pluhur në errësirë.
Tre dekada pas shpërbërjes së komunizmit, autoritetet shqiptare ende po përpiqen të shesin avionët sovjetikë dhe kinezë, nga të cilët ka dhjetëra më shumë në një bazë tjetër ajrore aty pranë.
“Përafrimi i pajisjeve tona dhe armëve tona me standardet e NATO-s” është pjesë e “kapitullit të ri” të Shqipërisë me Aleancën, në të cilën u bashkua më 2009″, thotë Shefi i Mbrojtjes i ushtrisë Bardhyl Kollcaku.
Sa për MiG-ët, “përveç nostalgjisë, (për të cilën) ne do t’i mbajmë disa prej tyre në muzeun tonë … pjesa tjetër do të trajtohet sipas legjislacionit të brendshëm për shitje ose përdorim tjetër,” tha ai për AFP.
Avionët e epokës komuniste, të cilat përfshijnë ndër të tjera modelet MiG-19, MiG-17 dhe MiG-21, kanë dalë jashtë përdorimit për më shumë se një dekadë.
Por muzetë, koleksionistët dhe të apasionuarit e tjerë të aviacionit kanë shprehur tashmë interes në dhënien e një shtëpieje të re këtyre relikeve.
Kur Shqipëria diskutoi për herë të parë shitjen e MiG-ëve në vitin 2016, kërkesa erdhi nga Muzeu Ajror dhe i Hapësirës në Francë, si dhe një shkollë fluturimi në Gjermani.
Megjithatë, asnjë shitje nuk ka përfunduar deri më sot, me dokumentet ligjore që kërkon procesi.
Individë janë gjithashtu në listën e pritjes, përfshirë biznesmenin francez Julien Roche me bazë në Shqipëri, i cili planifikon të instalojë avionin në kopshtin e tij.
“Nuk është kaq e lehtë për të marrë këtë lloj avioni tani, sepse të gjithë janë shkatërruar kryesisht, dhe nuk janë të ruajtura siç janë në Shqipëri,” i tha ai AFP, nga një shtëpi e mbushur me artikuj të çuditshëm.
Ai ka vënë emrin e tij për një nga modeleve më të vjetra, një MiG-15 kinez me një çmim prej rreth 10,000 eurosh.
– Mbyllur për publikun –
Ashtu si 7,000 bunkerë të sigurisë konkrete që i përkisnin fshatit, baza e fshehtë e Gjaderit ishte pjesë e planit të ish-diktatorit komunist Enver Hoxha për të forcuar shtetin e tij të egër nga frika e pushtimeve të huaja që kurrë nuk materializoheshin.
Më shumë se 600 persona ushtarakë punonin brenda labirintit të tuneleve të mbyllura në vitin 2000 dhe mbetën jashtë syve të publikut.
Avionët që fluturonin pas vitit 2000 përdorën një bazë ushtarake të ndryshme, derisa avionët u hoqën nga shërbimi pas një aksidenti në 2004.
Pas hapjes së tuneleve të errëta dhe të lagështa për AFP, komandanti aktual i bazës Fatmir Danaj pranon se avionët e vjetër ngjallin një nostalgji të papritur.
“Kënaqësia e fluturimit dhe e punës në këtë bazë ishte e paimagjinueshme,” tha Danaj 52-vjeçar, pasi ndriçoi me pishtarin e tij një rresht avionësh argjendi.
Sot, dhomat ku përfshihet një kafene, konvikte si dhe një sërë zyrash të tjera – janë të zbrazëta.
Në një zyrë të zbrazët, një tabelë ende varet në mur: “Vëmendje, vendosni dokumente në dosjet e tyre dhe dorëzoni ato në zyrën e administratës sekrete para se të largoheni nga vendi i punës“.
– NATO vjen në “Stalin City” –
Gjatë 40 viteve të sundimit të tij, Hoxha e ktheu Shqipërinë në vendin më të militarizuar në Ballkan.
Kjo rezultoi në spektakolare në vitin 1997, shtatë vjet pas rënies së komunizmit, kur vendi u përfshi nga një rebelim i armatosur kohë kur qytetarët sulmuan depot dhe bazat ushtarake për armë.
Edhe Gjadri u shkel, me njerëz që grabitën armë dhe shitnin pjesë të disa MiG-ve si metale hekuri.
Sot forcat ajrore shqiptare kanë vetëm një flotë të vogël të helikopterëve dhe hapësira ajrore e saj është e mbrojtur nga NATO.
Në shenjë të kohës së ndryshimit, baza e parë e NATO-s në rajonin e Ballkanit do të ndërtohet në Kucovën e Shqipërisë, dikur të njohur si “Qyteti i Stalinit”, si një simbol i miqësisë në atë kohë midis Shqipërisë dhe Bashkimit Sovjetik.
Por Danaj ende ëndërron ta shohë Gjadrin të kthehet në lavdinë e tij të mëparshme.
“Baza mund të shërbejë si një muze, por me infrastrukturën moderne, sistemin e tij të tunelit, mund të jetë funksional përsëri dhe t’i shërbejë NATO-s“, tha ai. (Faxweb.al)
