Sanksionet e BE-së ndaj Kosovës, të vendosura pas dështimit të qeverisë së Prishtinës për të frenuar tensionet e rënda në veri të vendit midis serbëve dhe shqiptarëve, janë ende aktive pas 2 vitesh.
Sipas një raporti të kohëve të fundit nga Instituti GAP , vendi ka humbur 7.1 milionë euro dhe mbi 600 milionë euro projekte janë ende të pezulluara. Ndërsa humbje të tilla vazhdojnë të minojnë zbatimin e reformave që i afrohen standardeve demokratike evropiane, Bashkimi Evropian po nis një dialog drejt heqjes së masave ndëshkuese.
Që nga vera e vitit 2023, sanksionet e BE-së janë vendosur ndaj Kosovës për shkak të një krize etnike-politike që shpërtheu pas zgjedhjeve të diskutueshme komunale në të cilat komuniteti serb kundërshtoi zgjedhjen e disa kryetarëve të bashkive me origjinë nga shqiptarët, duke çuar në përleshje të dhunshme me forcat policore të Kosovës, të cilat qeveria nuk arriti t’i përmbajë.
Në veçanti, masat do të kishin pasur një ndikim të rëndësishëm në fondet IPA (rreth 218 milionë euro) për zhvillimin e projekteve në sektorët e mjedisit, turizmit, zhvillimit rural dhe inovacionit.
Shtohet kësaj edhe kostoja e masave ndëshkuese në lidhje me Kornizën e Investimeve në Ballkanin Perëndimor, e cila do të bllokonte projekte me vlerë 395.5 milionë euro në sektorë të tillë si energjia, digjitalizimi dhe kultura.
Rezulton se sektori i energjisë dhe mjedisit është ai që preket më shumë nga këto sanksione: në fakt, këto para duhej të ishin ndarë për zbatimin e projekteve të tilla, si rrjeti i ujit dhe kanalizimeve në Prishtinë, impianti i trajtimit të ujërave të zeza në Ferizaj, linja e ndërlidhjes së energjisë Kosovë-Shqipëri dhe investime të tjera për mbrojtjen nga përmbytjet.
Sipas Unionit, fondet nuk humbasin dhe as nuk janë në rrezik, sepse ato do të rikthehen kur të hiqen sanksionet. Megjithatë, Kosova ka parë një përkeqësim drastik të situatës së saj ekonomike në 2 vitet e fundit dhe, përveç kësaj, masat evropiane kanë përkeqësuar edhe varësinë e saj energjetike nga qymyri.
Sanksionet e BE-së ndaj Kosovës kanë çuar në një humbje të konsiderueshme të mundësive, duke përkeqësuar kushtet e jetesës së qytetarëve të Kosovës dhe duke zvogëluar potencialin ekonomik të vendit, gjë që kështu zvogëlon më tej mundësinë e tij për t’u bashkuar me Bashkimin Evropian dhe për të forcuar institucionet e tij.
Mundësia e heqjes së sanksioneve të BE-së ndaj Kosovës
Javën e kaluar, Përfaqësuesja e Lartë e Bashkimit për Punët e Jashtme dhe Politikën e Sigurisë, Kaja Kallas, deklaroi se Bashkimi Evropian do të fillonte gradualisht të hiqte sanksionet. Megjithëse kjo ofron një shkëndijë shprese, vlen të përmendet se BE-ja ka vendosur midis kushteve të saj të ndryshme (dhe të paqarta) edhe uljen e përshkallëzimit të armiqësive në veri të vendit.
Ndërprerja e dhunës në pjesën veriore të Kosovës do të jetë shumë e vështirë për t’u arritur, edhe sepse vendi e gjen veten pa qeveri pas zgjedhjeve të fundit në shkurt, ku partia e Kryeministrit Albin Kurti ende nuk ka arritur të gjejë shumicën me të cilën të qeverisë.
Megjithatë, siç kanë theksuar shumë analistë, sanksionet kanë goditur më rëndë qytetarët privatë dhe e kanë zhytur vendin në një ngërç politik dhe ekonomik që në fakt e pengon atë të përmbushë kërkesat e BE-së, duke krijuar një lloj rrethi vicioz të pafund.
Në një fjalim të kohëve të fundit në Parlamentin Evropian, Komisionerja Marta Kos, megjithatë, vlerësoi përpjekjet e Kosovës për t’u përballur me agresionin rus kundër Ukrainës, por në të njëjtën kohë theksoi nevojën për përparim të mëtejshëm në reformën gjyqësore, lirinë e medias dhe administratën publike.
Ndërsa nga njëra anë Komuniteti Evropian duhet të punojë për ta nxjerrë Kosovën nga izolimi ndërkombëtar, nga ana tjetër vendi duhet të angazhohet vërtet në një dialog konstruktiv me pakicën serbe duke përdorur një herë e përgjithmonë Bashkësinë e Komunave Serbe.
