Franca e dënoi marrëveshjen tregtare midis Bashkimit Europian dhe Shteteve të Bashkuara si një “dorëzim” të hënën, ndërsa vendet e tjera të BE-së e mbështetën kryesisht marrëveshjen, duke pranuar se ajo ishte e pabarabartë, por shmangte një luftë tregtare me pasoja të rënda ekonomike me Uashingtonin.
Marrëveshja kornizë, e shpallur të dielën midis dy ekonomive që përbëjnë thuajse një të tretën e tregtisë globale, parashikon që SHBA do të vendosë një tarifë prej 15% mbi shumicën e produkteve të BE-së nga muaji i ardhshëm, por ofron mbrojtje për industri kritike si automjetet dhe farmaceutikët.
Kjo është gjysma e tarifës që Uashingtoni kishte kërcënuar të vendoste, edhe pse shumë më e lartë se sa prisnin europianët.
Presidenti amerikan Donald Trump, i cili prej rikthimit në Shtëpinë e Bardhë këtë vit ka përdorur kërcënimet me tarifa për të riformatuar tregtinë globale, përshëndeti marrëveshjen të dielën gjatë një vizite në Skoci, duke e quajtur “marrëveshjen më të madhe ndonjëherë”.
Por Franca, ekonomia e dytë më e madhe në Evropë, e kritikoi ashpër këtë marrëveshje.
“Është një ditë e errët kur një aleancë e popujve të lirë, e bashkuar për të afirmuar vlerat dhe interesat e përbashkëta, dorëzohet në dorëzim,” shkroi Kryeministri Francois Bayrou në X (ish-Tëitter).
Presidenti francez Emmanuel Macron nuk bëri asnjë koment publik.
Ndërsa atmosfera tek qeveritë e tjera evropiane ishte më e matur, shumica pranuan se dështimi për të arritur një marrëveshje do të kishte qenë katastrofik.
“Kjo marrëveshje ka shmangur një konflikt tregtar që do të godiste rëndë ekonominë gjermane të orientuar drejt eksportit,” tha Kancelari gjerman Friedrich Merz, i cili drejton ekonominë më të madhe të bllokut 27-vendesh të BE-së.
Duke folur me gazetarët të hënën, zyrtari kryesor i tregtisë në Komisionin Europian, që negocion marrëveshjet tregtare në emër të BE-së, tha se lejuar vendosjen e tarifave prej 30% do të ishte “shumë, shumë më keq”.
“Kjo është qartësisht marrëveshja më e mirë që mund të arrinim në rrethana shumë të vështira,” tha Komisioneri për Tregtinë i BE-së, Maros Sefcovic.
Disa vende të BE-së pranuan se marrëveshja jep një farë qartësie me partnerin më të madh tregtar të Evropës, pas muajsh trazirash; për shembull, Suedia e cilësoi si “alternativa më pak e keqe”, ndërsa Spanja e mbështeti, megjithëse “pa entuziazëm”.
Çdo marrëveshje përfundimtare do të duhet të miratohet nga kryeqytetet e BE-së.
AKTUALISHT KA PUNË PËR TË BËRË
Pasi menaxhimi i tregtisë i takon Komisionit Europian, pakënaqësitë për rezultatin e negociatave shumë-mujore nga vende si Franca nuk do të pengojnë marrëveshjen kornizë.
Por ende ka punë për të bërë.
Shumë detaje të marrëveshjes nuk janë bërë të njohura menjëherë, por zyrtarët e BE-së thanë se do të sqarohen në një deklaratë të përbashkët që duhet të përfundojë deri më 1 gusht.
Negociata të mëtejshme do të zhvillohen javët e ardhshme për të arritur një marrëveshje të plotë.
Edhe Gjermania tha se ka nevojë për më shumë punë, duke përfshirë sektorin e çelikut.
Trump tha se marrëveshja, përfshirë një zotim investimesh më të larta se ajo e nënshkruar me Japoninë javën e kaluar, do të forconte lidhjet midis fuqive transatlantike pas viteve të asaj që ai e quajti trajtim i padrejtë për eksportuesit amerikanë.
Paketa e Japonisë do të përbëhet nga kapital, kredi dhe garanci nga agjencitë shtetërore deri në 550 miliardë dollarë, për t’u investuar sipas dëshirës së Trump-it, tha Tokio. Zyrtarët e BE-së, në krahasim, thanë se zotimi i BE-së për 600 miliardë dollarë investime bazohet në investimet e synuara nga sektori privat të kompanive europiane.
Marrëveshja do të sjellë qartësi për prodhuesit europianë të makinave, avionëve dhe kimikateve. Por BE-ja fillimisht kishte shpresuar për një marrëveshje zero-tarifë për zero-tarifë. Tarifa bazë prej 15%, edhe pse më e ulët se tarifa prej 30% që ishte kërcënuar, krahasohet me një tarifë mesatare importi prej rreth 2.5% të SHBA-ve vitin e kaluar para rikthimit të Trump në Shtëpinë e Bardhë.
MAJË QARTËSIE, POR SFIDË
Tregjet europiane u hapën në rritje të hënën, me indeksin STOXX 600 që arriti në nivelin më të lartë për katër muaj, dhe të gjitha bursat e tjera kryesore ishin gjithashtu në zonë pozitive. Aksionet e teknologjisë dhe shëndetësisë udhëhoqën tregun.
“Tarifa 15% është më e mirë se sa pritej nga tregu,” tha ekonomisti i Jefferies, Mohit Kumar.
Megjithatë, kompanitë europiane mbetën të paqartë nëse duhet të gëzohen apo të ankohen për marrëveshjen.
“Ata që prisnin një uragan janë mirënjohës për një stuhi,” tha Ëolfgang Große Entrup, kreu i Shoqatës Gjermane të Industrisë Kimike (VCI).
“Është shmangur një përshkallëzim i mëtejshëm. Megjithatë, çmimi është i lartë për të dyja palët. Eksportet europiane po humbasin konkurrencën. Konsumatorët amerikanë po paguajnë tarifat,” shtoi ai.
Një nga pyetjet kryesore që mbeten pa përgjigje është sesi premtimi i BE-së për të investuar qindra miliarda dollarë në SHBA dhe për të rritur ndjeshëm blerjet e energjisë do të realizohet në praktikë.
Nuk është e qartë nëse janë bërë premtime specifike për rritje investimesh, apo detajet duhet të finalizohen akoma.
Dhe ndërsa BE-ja premtoi të bëjë blerje strategjike deri në 750 miliardë dollarë gjatë tre viteve të ardhshme, përfshirë naftën, gazin natyror të lëngshëm (LNG) dhe karburantin bërthamor, SHBA-ja do të ketë vështirësi të prodhojë mjaftueshëm për të përmbushur këtë kërkesë.
Kapaciteti i prodhimit të LNG-së në SHBA pritet të afrohet dyfish gjatë katër viteve të ardhshme, por kjo nuk do të mjaftojë për të rritur furnizimet për Evropën, dhe prodhimi i naftës pritet të jetë më i ulët se parashikimet e mëparshme për këtë vit.
Megjithë pasiguritë që mbeten, analistët theksuan se marrëveshja ndihmoi në uljen e pasigurisë. Çmimet e naftës u rritën pak të hënën.
