Kanadaja ka shpallur zgjedhjet e parakohshme. Ja katër kandidatët kryesorë që mund të garojnë për postin e kryeministrit
Kryeministri dhe lideri liberal Mark Carney ka njoftuar sot 28 prillin si datën e mbajtjes së zgjedhjeve të parakohshme në Kanada, duke nisur kështu edhe një periudhë 5 javore fushatë.
Këto do të jenë zgjedhjet e para në një dekadë pa ish-kryeministrin Justin Trudeau në fletëvotim dhe dy partitë kryesore në Kanada – Konservatorët dhe Liberalët – janë kokë e kokë në sondazhe, duke e bërë atë një garë që mund të ketë surpriza.
Ndërsa kanadezët nuk votojnë drejtpërdrejt për kryeministër, lideri i partisë që fiton më shumë vende do të bëhet tradicionalisht kreu i qeverisë.
Katër janë emrat e liderëve të partive kryesore të Kanadasë.
Kreu i Partisë Liberale Mark Carney
Carney, 60 vjeç, është kryeministri aktual i Kanadasë, por ai ka vetëm disa ditë në post.
Ai u zgjodh me një shumicë prej më shumë se 85% të votave të partisë për të pasuar Justin Trudeau si lider liberal në fillim të këtij muaji. Ai u bë kryeministër pak më vonë, pas dorëheqjes së Trudeau.
Carney është një emër e njohur. Ai ishte kreu i Bankave të Kanadasë dhe Anglisë, duke shërbyer në të parën gjatë krizës financiare të vitit 2008 dhe të dytën gjatë Brexit.
Ai lindi në Fort Smith, Territoret Veriperëndimore, duke e bërë atë kryeministrin e parë kanadez nga veriu. Carney më vonë u rrit në Edmonton, përpara se të ndiqte Universitetin e Harvardit dhe më pas në Oksford, ku studioi për ekonomi. Carney është i nohur për ekspertizën e tij financiare, ndërsa ka mbajtur një qëndrim sfidues kundër presidentit amerikan Donald Trump, duke u zotuar për hakmarrje ndaj tarifave të tij dhe duke deklaruar se Kanadaja nuk do të bëhet kurrë shteti i 51-të i SHBA-së.
Por Carney është i paprovuar politikisht. Ai kurrë nuk është zgjedhur në poste publike në Kanada dhe këto zgjedhje të përgjithshme do të jenë të parat e tij. Frëngjishtja e tij është gjithashtu e dobët, gjë që mund të jetë një faktor i rëndësishëm midis votuesve që ndiejnë fort për ruajtjen e trashëgimisë frëngjisht-folëse të Kanadasë, veçanërisht në provincën e Quebec. Sondazhet e fundit tregojnë se partia e tij është pak prapa konservatorëve, por më shumë kanadezë thonë se mendojnë se Carney do të ishte një kryeministër më i mirë se kundërshtari i tij Pierre Poilievre.
Lideri konservator Pierre Poilievre
Poilievre, 45 vjeç, me origjinë është nga Calgary, Alberta. Ai ka qenë në politikën kanadeze për gati dy dekadash – për herë të parë u zgjodh në Dhomën e Komunave në moshën 25-vjeçare, duke e bërë atë një nga deputetët më të rinj në atë kohë.
Që atëherë, ai ka mbrojtur vazhdimisht një qeveri të vogël me taksa të ulëta në Kanada. Ai njihet për stilin e tij konfrontues të politikës. Vitet e fundit, Poilievre ka sulmuar pa u lodhur liberalët dhe Trudeau, duke thënë se politikat e tyre “katastrofike” dhe “të zgjuara” kanë përkeqësuar cilësinë e jetës në Kanada, ndërsa premtoi një kthim në “politikën e arsyeshme” nëse partia e tij do të formonte qeverinë.
Është një mesazh që ka rezonuar me shumë kanadezë të cilët janë shqetësuar për krizën e strehimit në vend, pagat e ngecura dhe koston e lartë të jetesës. Poilievre ka udhëhequr në sondazhet kombëtare që nga mesi i vitit 2023 dhe analistët kishin parashikuar një fitore pothuajse të sigurt për partinë e tij në zgjedhjet e ardhshme.
Por Partia Liberale e ka kapur atë në sondazhe, pas dorëheqjes së Trudeau dhe ngritjes së Carney si lider liberal.
Poilievre është kritikuar për stilin e tij populist të politikës dhe ka bërë krahasime me Trump në një kohë kur kanadezët kanë hedhur poshtë tarifat e presidentit amerikan dhe retorikën e tij se Kanadaja duhet të bëhet “shteti i 51-të”.
Që atëherë, Poilievre ka kërkuar të ndryshojë mesazhet e tij, duke u distancuar nga Trump dhe duke u zotuar të vendosë “Kanadanë në vend të parë”. Vetë Trump ka thënë se Poilievre nuk është “MAGA mjaftueshëm”, megjithëse lideri konservator është vlerësuar nga aleati i Trump dhe titani i teknologjisë, Elon Musk.
Udhëheqësi i bllokut Québécois, Yves-François Blanchet
Block Québécois është një parti nacionaliste e Quebec që kandidon vetëm me kandidatë në provincën frëngjishtfolëse, që do të thotë se lideri i saj nuk ka gjasa të bëhet kryeministri i ardhshëm i Kanadasë.
Megjithatë, ata janë një lojtar kyç në zgjedhjet kanadeze dhe popullariteti i tyre në Quebec mund të përcaktojë fatin e partive të tjera të mëdha që kërkojnë të formojnë qeverinë.
Blanchet e drejton partinë që nga viti 2019. Ai njihet për çiltërsinë e tij, duke e quajtur të pakuptimtë retorikën e shtetit të 51-të të Trump.
“Mjaft është një turp”, tha Blanchet gjatë një fjalimi mbi tarifat e Trump në fillim të këtij muaji në Montreal. “Ne mund të themi çfarë të duam, por kjo nuk do të thotë se mund të bëjmë çfarë të duam”.
Ai gjithashtu ka hedhur poshtë tarifat e Trump, duke thënë: “Jam i sigurt se do të ketë dikush në aeroplanin e tij midis një ndeshje basketbolli dhe një ndeshje bejsbolli për t’i thënë atij, mos e bëj këtë, sepse është keq për ne. Jam i sigurt se në fund të ditës, zëri i arsyes do të mbizotërojë.”
Për çështjet e brendshme, Blanchet ka kërkuar që Quebec të diversifikojë partnerët e tij tregtarë dhe ka kërkuar një vend të spikatur në tryezën e planifikimit ekonomik të Kanadasë, duke vënë në dukje se provinca e tij është shtëpia e sektorit më të madh të aluminit në vend – një mall që është shënjestruar nga tarifat e SHBA.
Blanchet ka sugjeruar gjithashtu se oreksi për një Quebec të pavarur do të “kthehet përsëri” kur dhe nëse marrëdhëniet SHBA-Kanada stabilizohen.
Sondazhet tregojnë se Blloku – të cilët po shkojnë në zgjedhje me 33 vende në Parlament – kanë mbetur pas Partisë Liberale në Quebec.
Lideri i Partisë së Re Demokratike Jagmeet Singh
Singh, 46 vjeç, është kreu i NDP, një parti me prirje të majtë që tradicionalisht fokusohet në çështjet e punëtorëve dhe të punës. Ai bëri histori në vitin 2017 kur u bë pakica e parë etnike dhe praktikuese e Sikhut për të udhëhequr një parti të madhe politike në Kanada.
Në vitin 2019, ish-avokati i mbrojtjes penale u zgjodh si deputet.
NDP ka ndihmuar qeverinë liberale të Trudeau të mbante pushtetin që nga viti 2021, duke siguruar votat e nevojshme në Parlament në këmbim të mbështetjes për legjislacionin progresiv, si përfitimet dentare për familjet me të ardhura më të ulëta dhe një program kombëtar farmaceutik që mbulon kontrollin e lindjes dhe insulinën.
Por në fund të vitit 2024, Singh e prishi atë marrëveshje “furnizimi dhe besimi”, pasi kabineti i
Trudeau drejtoi bordin e tij të marrëdhënieve industriale të impononte arbitrazhin detyrues për t’i dhënë fund një ndalese pune në dy hekurudhat më të mëdha të Kanadasë. Në atë kohë, Singh kishte thënë se liberalët “i zhgënjyen njerëzit” dhe nuk “meritonin një shans tjetër nga kanadezët”.
Por partia e tij ka luftuar për të siguruar mbështetjen. Sondazhet tregojnë se vetëm 9% e kanadezëve synojnë të votojnë për ta që nga mesi i marsit, me terrenin e tyre duke u zvogëluar ndërsa mbështetja për liberalët është rritur.
Një pyetje e madhe do të jetë nëse NDP do të jetë në gjendje të rrisë numrin e vendeve që zënë në Dhomën e Komunave dhe të mbajë statusin zyrtar të partisë.
Në fillim të viteve 2010, partia kishte mjaftueshëm mbështetje për të formuar opozitën zyrtare, që do të thotë se ishte partia me vendet e dyta më së shumti në Parlament. Deri në vitin 2021, numri i vendeve të tyre ishte zvogëluar në 24 nga 338.
