Nga Petrit Beci
Po përpiqesha të kujtoja vetëm një nga spotet në një nga blloqet e publicitetit që zgjasnin jo më pak se 10-12 minuta secili në finalen e madhe të Big Brother, të realizuar në Top Channel. Nuk e kam parë asnjëherë Big Brother, por në natën finale ndoqa dy blloqe publiciteti, sepse kisha dëgjuar që nuk kishte biznes që do të mungonte për të reklamuar produktet e veta.
Nuk më kujtohet asnjë nga reklamat e transmetuara, në ndryshim nga blloqet e reklamave të viteve 2000 në TV Klan, ku punoja në atë periudhë. Ato ka pasur raste që shkonin dhe deri në 28 minuta. Në atë kohë nuk kishte asnjë mënyrë tjetër reklamimi të biznesit, dy ishin rrugët, ose publicitet në televizion pse radio dhe gazetë.
Sot mundësinë e publicitetit janë të pafundme, hapësira e krijuar nga shpejtësia e komunikimit në rrjetet sociale dhe pafundësia e thithjes që ato i bëjnë reklamës, e ka nxjerrë në plan të parë këtë formë publiciteti.
Prej më shumë se dy dekadash, në mediat elektronike europiane, gjatësia e një blloku publiciteti ka një mesatare 2-4 minuta, në varësi të programacionit dhe fashës orare. Në fillim të vitit 2002 kur filluam të transmetonim kampionatin e Formula 1, në Top Channel, në kontratën e nënshkruar me organizatorët lejoheshin vetëm 4 ndërprerje publicitare dhe secila prej tyre ishte vetëm 2 minuta, kishim vetëm 4 biznese që i reklamonim. Ka qenë një program me një audiencë të jashtëzakonshme në atë kohë, duke luajtur me çmimin por jo me sasinë.
Kjo logjikë vazhdon edhe sot po të vëmë re me kujdes të gjitha programet me audiencë të lartë ndërkombëtare, kanë të njëjtën logjikë si përmenda pak më sipër, dhe ajo më kryesorja që është e rëndësishme, në të gjitha rastet që bëjnë publicitet, reklama 30 sekonda mbahet mend për një kohë të gjatë. Për shembull dihet kush janë sponsorët e Champions League apo të kampionatit Europian apo Botëror të futbollit.
Çfarë ndodhi këtë vit kalendarik mediatik nga shtatori 2021 e deri tani që po mbyllim Korrikun 2022? Së pari kriza financiare e mediave elektronike që filloi me pandeminë e Covid 19, shumë biznese eleminuan buxhetet për publicitet.
Së dyti fillimi i konfliktit ushtarak në Ukrainë e thelloi më shumë këtë krizë dhe shumë biznese nuk kanë si të bëjnë publicitet, në një kohë që çmimet e produkteve që ata prodhojnë apo tregtojnë rriten çdo ditë, edhe shpesh edhe brenda ditës.
Së treti e kam shprehur dhe më parë në një shkrim që numri i madh i mediave elektronike në raport me popullsinë e të ardhurat për frymë është tejet i lartë dhe përbën rekord botëror në sensin negativ. Dhe si ekonomist dhe menaxher po e them që nuk ka lidhje fare ligji i kërkesë ofertës në ekoniminë e tregut, pasi shteti nxjerr ligje dhe akte të tjera që e rregullojnë tregun në fusha të ndryshme të jetës.
Gjë të cilën nuk e ka bërë kurrë për arsye të paaftësisë, mediokritet e shpesh edhe si rezultat i teorive konspirative që qarkullojnë që shteti te ne punon në të kundërt të interesave të qytetarëvetë tij.
E katërta dhe më e rënda është se në këtë sezon mediatik që folëm, lulëzuan prodhime televizive ekstremisht komerciale, me një nivel të ulët intelektual, ku i drejtohen qytetarëve për ti bërë lavazh trurit, e për të larguar vëmendjen nga hallet jo të vogla, dhe nga mungesa e prespektivës së jetesës, si rezultat i të cilës është edhe ikja masive dhe shpopullimi.
Këto prodhime televizive e kanë zanafillën përpara 20 vjetësh dhe komercializimi në ekstrem i ekranit nuk është për të sjellë shikuesin masiv në ekran, por e kundërta për të çuar ekranin në nivelin e shikuesit me zhvillim intelektual nën mesatar. Këto prodhime përthithën pjesën më të madhe të tortës së publicitet dhe krijuan në mënyrë artificiale këtë krizë duke konsumuar bizneset buxhetin e publicitetit në një hark të shkurtër kohor.
Jo më shumë se 4 muaj dhe me buxhete jashtë logjikave ekonomike, duke menduar se nuk do të kenë pasur përfitime nga kjo fushatë jonormale, sepse këtë buxhet që duhet ta konsumonin në 10 muaj, e kanë harxhuar në më pak se gjysmën e këtij harku kohor.
Kjo mendoj se ka ndodhur së paku dy arsye. Së pari nga interesat e ngushta afat shkurtëra dhe nga paaftësia e punonjësve që punojnë në departamentet e marketingut të lëtyre bizneseve, sepse siç e cilësova dhe në fillim të këtij shkrimi në një bllok publicita që zgjat 15 minuta nuk mbahet mend asnjë reklamë në rastin kur është ndjekur blloku, se në shumicën e rasteve qytetarët ndërrojnë kanalin, ose qëndrojnë në celular, duke mos qenë të vëmendshëm ndaj spoteve.
Ky fenomen krijoi në Janarin e këtij viti një krizë të jashtëzakonshme financiare në mediat elektronike, ku një pjesë e tyre janë vënë në vështirësi serioze mbijetese. Nuk paguajnë rregullisht pagat, sigurimet shoqërore, detyrimet karshi të tretve, e aq më tepër të mendosh për rritjen e cilësisë së produktit gazetares apo të çdo prodhimi tjetër televiziv. E të mos flasim për rinovime teknologjike që kanë kohë që nuk realizohen.
Situata e ngarkuar nga kriza në Ukrainë, kriza e përhershme politike në vendin tonë kur raporteve maxhorancë- opozitë si një instrumet bazë të funksionimit të demokracisë i shtohen halleve të tjera të mëdha që kanë mediat elektronike, e bëjnë akoma më të zymtë të ardhmen e afërt dhe të largët të këtij sektori, ku janë me mijëra punonjësit që jetojnë e mbajnë familjet me të ardhurat që marrin me punën e tyre goxha të lodhshme e stresuese.
Po si mbijetojnë mediat?
Dy mendoj se janë mënyrat:
Ose pronarët bisnesmenë të mediave marrin para nga bizneset e tjera dhe i hedhin në mediat që kanë në pronësi.
Ose një pjesë e mediave bëjnë nëpërmjet editiorialit, ose gjoba, ose qoka ndaj bizneseve apo segmenteve të caktuara politike.
Ka dhe ndonjë media që nuk i ka dhe nuk i përdor të dyja këto mundësi dhe është në vështirësi të jashtëzakonshme.
Mendoj që e gjitha kjo është e qëllimshme, është një strategji e përbashkët mes politikës, oligarkëve dhe botës së krimit, për të pasur nën kontroll të gjithë spektrin mediatik me përjashtime të rralla. Ngado që ta kthejmë tablloja e mediave tregon mot të zymtë, që edhe optimisti më i madh nuk mund t’i japë zgjidhje kësaj krize që sa vjen dhe thellohet.
Ajo që të vret më shumë është deformimi tërësor i misionit të medias, informim-edukim-argëtim. Sot kemi një situatë që e shohin të gjithë ku informimi është thjesht pasqyrim i politikës nën kontrollin pothuajse të pushtetit, edukimi është minimalist, ose thjesht një program apo bisedë në studio, apo ndonjë reportazh apo dokumentar, por edhe këto specie në zhdukje. Argëtimi është totalisht komercial e deri në limitet e censurimit për mos transmetim.
Kodi i etikës dhe mekanizma të tjera pranë AMA-s, janë nën urdhërat e bosëve të medias, e as nuk guxojnë që të vënë një gjobë të parashikuar në ligjin e medias, por përkundrazi ose janë të korruptuar, pse në përgjithësi të paaftë për ta bërë atë punë.
Si konkluzion media elektronike si shumë sektorë të jetës ekonomike e të jetës shoqërore është në një krizë të thellë ekonomike dhe editoriale, dalja prej saj duket e pamundur ose tejet e largët.
