Shumë prej bizneseve fason në vend nuk u paguajnë sigurimet punëtorëve edhe pse është një detyrim ligjor, ushtrojnë orare të tejzgjatura e mbi të gjitha zbatojnë pagat minimale. Të paktën këtë panoramë të shfrytëzimit të krahut të lirë të punës në Shqipëri, na paraqet sonte emisioni investigativ “Fiks Fare”.
Sipas investigimit të Fiksit, punëtorët paguhen vetëm me 500 lekë në ditë, edhe pse bëhet fjalë për 8 ose më shumë orë pune në ditë.
Për më tepër, në këto biznese ka edhe vajza të moshës 16-vjeçare, të cilat punojnë edhe pse një punë e tillë është e ndaluar me ligj për të miturit.
INVESTIGIMI
Investigimit 2-vjeçar i Fiks Fare për shfrytëzimin e punëtoreve në biznesin nisi nga një ankesë e ardhur në adresë të emisionit nga një punëtore fasonerie. Ajo ishte punëtore e kompanisë “Mali sh.p.k”, fabrikë këpucësh në qytetin e Lezhës, e cila u ankua në lidhje me pagesën dhe siguracionet.
Fiksi nisi menjëherë bashkëpunimin me denoncuesen për atë çka po ndodhte në këtë kompani. Pamjet treguan qartë se shqetësimet e punëtoreve në kompani ishin të shumta duke filluar nga paga e ulët dhe puna e tyre e tejzgjatur në të zezë. Punëtoret paguheshin më 500 lekë dita jo, 8 orarësh, por dita pasi nëse kishin punë do të punonin më gjatë.
“Shiko si më janë bërë gishtat? I kam gropë për 500 lekë në ditë”, shprehet një punëtore e fabrikës. Një punëtore tjetër shpreh pendesë duke pohuar se për të filluar në këtë fabrikë kishte lënë një punë më të mirë, vetëm se ishte mashtruar nga pronari i firmës për kushtet dhe pagesën. “Lashë atë punë ku isha dhe erdha këtu me 500 lekë”, shprehet ajo.
Shkeljet e Kodit të Punës për këtë kompani nuk mbarojnë me kaq. Në këtë biznes ka të punësuara vajza 16-vjeçare me kohë të plotë. Vajza e mitur i pohon njërës prej kolegeve se kishte filluar punë pasi nuk kishte mundur të ndiqte dot shkollën. “Pagesën si të tjerat e kam, 500 lekë dita. Nuk nisa shkollë dhe erdha këtu”, shprehet 16 vjeçarja.
Më pas gazetarët vendosin të hyjnë në këtë kompani për të takuar pronarin. Shoqërimi i gazetarëve nga pronari i kompanisë “Mali sh.p.k.” i bëri punëtoret të frikësoheshin dhe të fshihnin të vërtetën nga frika e heqjes nga puna.
Ata ngatërrohen me ato që thonë pasi përpiqen të gënjejnë duke mbrojtur pronarin. Njëra prej tyre thotë e marr rrogën në bankë, por nuk e di shumën se sa merr. “Po në bankë e marr rrogën, jam e siguruar”, thotë punëtorja me frikë, ndërsa pyetjes së gazetares sesa lekë merr nuk di t’i përgjigjet.
Pronari i kësaj kompanie, Alfred Mali pranon për Fiksin se nuk është perfekt, por sipas tij do përpiqet t’i rregullojë kushtet. Ai përpiqet të justifikohet për pagat duke thënë se punëtoret këtu edhe mësojnë. Ndërkohë, shefja e financës së kompanisë thotë se nuk ka pagë nën 220 mijë lekë (të vjetra) siç e parashikon Kodi i Punës.
Fasoneria, premtimi i kësaj qeverie
Biznesi fason është mbështetur nga qeveria me anë të një pakete të miratuar që në vitin 2014. Paketa fason përfshin shumë lehtësira për këtë biznes, disa prej të cilave janë:
-Për herë të parë parashikohet kontratë qiraje me tarifë simbolike 1 euro kontrata për industrinë fason.
– Ulja e kostos administrative dhe shkurtim i kohës për operatorët ekonimik
– TVSH e karburantit kreditohet menjëherë pa pasur nevojë për të dorëzuar dokumente apo për miratim nga Drejtoria Rajonale Tatimore.
– Reduktim i kostove për biznesin.
– Lehtësim për financimin e bizneseve në teknologji me kredi të buta.
– Përjashtim nga TVSH për makineritë dhe pajsjet.
– Lehtësim i procedurave doganore.(D.D/Shuplaka)
