Nga Lavdrim Lita
Bashkimi Europian pritet të botojë së shpejti progres-raportin e këtij viti dhe mediat mezi po presin të lexojnë anët pozitive dhe negative të tij. Botimi i këtyre anëve pozitive dhe negative të progres raportit në kryeqytetet e rajonit do të rëndonte apo do të lehtësonte pozitën e qeverive përballë qytetarëve të tyre. Po si janë sot vendet e rajonit përballë pasqyrës, kjo do të lexohet më poshtë.
Shqipëria pret një lajm pozitiv. Rekomandimi i Komisionit Europian për çeljen e negociatave është i pritshëm, edhe pse ajo do të jetë e kushtëzuar në dhjetor nga Këshilli Europian që merr vendimin final për dritën e gjelbër. Miratimi i reformës konsensuale në drejtësi i ka dhënë shumë pikë statusit të vendit kandidat në sytë e kancelarive europiane. Zgjidhja me arbitër i ligjit të Vettingut është një ndalesë e detyrueshme, duke parë konfliktin politik permanent pozitë-opozitë, ku akuzat për skandale multi-milionëshe, drogë, krim e korrupsion me tenderët publikë të lidhur me qeveritarë marrin përgjigje përmes përgënjështrimeve verbale. Sipas INSTAT, papunësia në vend arrin zyrtarisht në 17.3 % në një popullsi prej 3 milion banorësh, e ndërsa kjo shifër nuk mbledh faktin që 67 mijë shqiptarë janë azilkërkues në BE për 2015, një rritje me 12.2 mijë nga viti 2014.
Kosova gjendet përballë BE-së me një ngërç politik që ka paralizuar reformat dhe zbatimin e marrëveshjeve normalizuese me Serbinë, sidomos për asociacionin e komunave dhe ligjin për demarkarcionin me Malin e Zi . E ndërsa politika merret me zhurmë e dhunë, qytetarët janë të papunë. Në Kosovë shkalla e papunësisë është zyrtarisht 32.9 për qind, por për moshën deri në 30 vjeç papunësia shkon deri në 60 %, ku nga 10 të rinj 3 janë të punësuar. Shkalla më e theksuar e papunësisë në Kosovë është te grupmoshat 15-24 vjeçare. Korrupsioni radhitet si problem i dytë më madhor në Kosovë, menjëherë pas papunësisë. Nga 1.8 milion banorë rreth 34 mijë qytetarë kosovarë kanë kërkuar azil në Gjermani në 2015.
Maqedonia gjendet përballë BE-se në fushatë elektorale ku shpresohet që zgjedhjet e 11 dhjetorit të jenl një dalje nga ngërçi. Kriza politike në Maqedoni ka shqetësuar jo pak fqinjët dhe Brukselin zyrtar, si dhe arritja e marrëveshjes së Przhinos u pa si një dalje nga kriza. Zyrtarisht papunësia në vend është 27.3 për qind në një popullsi prej 2 milion banorësh. Hulumtimet e fondacionit “Friedrich-Ebert-Stiftung” në Shkup kanë nxjerrë në pah se 53% e të rinjve në Maqedoni dëshirojnë të largohen nga vendi
Mali i Zi gjendet përballë BE-së me një situatë pas-zgjedhore të paqartë. Milo Gjukanoviç fitoi sërish, por kësaj radhe deklaroi se është tërhequr nga posti i kryeministrit, duke ia lënë pozicionin Dushko Markoviçit, krahu i djathtë i tij. Është hera e tretë brenda dhjetë viteve që Gjukanoviç deklaron që do të tëhiqet. Shkalla e papunësisë në Mal të Zi është 13.9 për qind në një popullsi prej 680 mijë banorë.
Serbia gjendet përballë BE-së me një qeveri të re të dalë nga zgjedhjet e 11 gushtit, ku kryeministri Vuçiç ruan kalicionin me Ivica Daciç. Zgjedhjet ishin një lëvizje e Vucic për të dobësuar opoyitën dhe konsoliduar pozicionin e tij për katër vitet e ardhshme. Politika e jashtme me dy këpucë, një BE dhe tjetra Rusi, deri tani ka funksionuar për ta. Në Serbi, sipas Shërbimit kombëtar të punësimit, të regjistruar të papunë janë 741.000, që do të thotë se shkalla e papunësisë në këtë vend është 19,2 për qind në një popullsi 7 milion banorë.
Siç mund të kuptohet fare qartë emëruesi i përbashkët i vendeve të Ballkanit Perëndimor në prag të progres-raportit të BE është dy hapa përpara një hap prapa. Inercia dhe mungesa e shpresës është ylli polar me i ndjekur në rajon. Po ashtu, polarizimi politik, papunësia e lartë dhe standartet e dyfishta po minojnë zhvillimin e qëndrueshëm të këtyre vendeve. Një nga tre kriteret e Kopenhagenit që një vend duhet të zotërojë përpara së të aderojë në BE-së janë kriteret politike që do të thotë institucione të qëndrueshme që garantojnë demokraci, sundim të ligjit, respekt të të drejtave të njeriut dhe respekt e mbrojtje të të drejtave të pakicave.
*Gazetar, njohës i mirë i rrethanave politike e shoqërore në Shqipëri, Kosovë e Maqedoni. MA në Kolegjin Europës.