Data e sotme cilësohet në vendin tonë si Dita e Dëshmorëve të Atdheut, në nderim të atyre që dhanë jetën për mbrojtjen e vendit. Kjo datë u vendos referuar 5 Majit të vitit 1942, datë kur Qemal Stafa, i ri komunist, aktivist i Luftës Nacional Çlirimtare, u vra nga fashistët.
Statusi i Dëshmorit të Atdheut u njihet: (SIPAS Ligji Nr. 8607, datë 27.04.2000)
1. a) personave të rënë në luftë për liri dhe pavarësi kombëtare para 28 Nëntorit 1912 dhe shtetasve shqiptarë që kanë rënë në luftë për mbrojtjen e integritetit territorial, të lirisë dhe pavarësisë së Shqipërisë, para 7 prillit të vitit 1939;
2.b) shtetasve shqiptarë që kanë marrë pjesë me armë në dorë ose në formë të organizuar në Luftën Antifashiste Nacionalçlirimtare (7 prill 1939 deri më 29 Nëntor 1944) dhe kanë rënë duke luftuar kundër pushtuesve nazifashistë dhe bashkëpunëtorëve të tyre; që kanë vdekur për shkak të plagëve të marra në luftë ose janë ekzekutuar, ose kanë vdekur nga tortrat në burgje e kampe përqëndrimi nazifashiste deri më 9 maj 1945;
3.c) shtetasve shqiptarë, pjesëtarë të formacioneve të Ushtrisë Nacionalçlirimtare, që kanë rënë në luftë kundër pushtuesve nazifashistë jashtë kufijve shtetrorë, deri më 9 maj 1945.
4.d) shtetasve shqiptarë që kanë rënë duke luftuar për çlirimin e Kosovës nga pushtuesit serbë në vitet 1998-1999;
5.dh) shtetasve shqiptarë që kanë rënë duke luftuar në Spanjë (1936-1939) ose në vende të tjera, të inkuadruar në formacionet e koalicionit antifashist, deri më 9 maj 1945 ose kanë vdekur nga plagët e marra në këtë luftë;
6.e) shtetasve shqiptarë që kanë rënë ose bien në krye të detyrës për mbrojtjen e integritetit territorial, për mbrojtjen e institucioneve shtetrore nga terrorizmi, ose në luftë kundër bandave të armatosura dhe kundër krimit ndaj jetës së individit;
7.ë) shtetasve të huaj, pjesëtarë të formacioneve të Ushtrisë Nacionalçlirimtare që kanë rënë duke luftuar kundër pushtuesve nazifashistë.
Në këtë datë, zyrtarë të lartë të politikës shqiptare kryejnë vendosin kurora me lule përpara memorialit “Nënë Shqipëri” në nderim të të rënëve. Përgjithësisht, politika shqiptare i ka kryer të ndara homazhet në nderim të të rënëve për lirinë e atdheut.
Përpara krijimit të shtetit shqiptar, populli i kujtonte dëshmorët dhe i mbante gjallë figurat e tyre përmes këngëve epike dhe trashëgimisë së historisë së tyre nga brezi në brez.
(XH.A/SHUPLAKA)
